Tarımsal ve ekonomik açıdan böcekler ürün ve yiyeceklerin boyut, verim, depolama ve pazarlama kalitesini azaltırken halk sağlığı açısından da aynı zamanda hastalık taşıyıcı vektörler olduğundan dolayı bu böceklerin öldürülmesi amacıyla pestisit adını verdiğimiz bir takım kimyasallar geliştirilerek kullanılmaya başlamıştır.

. Böceklere karşı savaşta pestisitlerin yaygın kullanımı 1940 yıllarının ortalarında başladı.

. Bütün bunlar pestisitlerle ilgili ikilemleri çok güzel ortaya koymaktadır. Bir yanda pestisitlerin sağladığı yararlar diğer yanda doğaya, çevreye ve ekolojik dengeye verdiği zararlar.

Besin maddelerinin üretimi, tüketimi, depolanmaları esnasında besinlere zarar veren mikroorganizma ve zararlıları uzaklaştırmak veya yok etmek, bunlara ilave olarak bitkilerin büyümesini düzenlemek amacıylada kullanılabilen,

Besinlere veya doğrudan İnsan ve hayvanlara hastalık etmeni taşıyan Halk sağlığı zararlılarını kontrol etmek amacıyla kullanılan,

Kimyasal yada Biyolojik ürünlerin tümüne pestisit adı verilmektedir. Pestisit olarak kullanılan ilk maddeler Arsenik ve Kükürt'tür.

Daha sonra botanik kökenli maddeler (Nikotin gibi) kullanılmaya başlandı. Bunu takiben krizantemden elde edilen pyrethrum 19.yy. dan başlanarak kullanılmaya başlandı. İlerleyen yıllarda ise pestisit kullanımına civa ve kurşun metal bileşikleri de girdi. 1939 yılında İşviçreli kimyacı Paul Mueller diklorodifenil trikloroetanın (DDT) pestisit özelliklerini belirledi ve 1942 yılında piyasaya çıkarak hızla yaygın kullanıma girdi.

2.nci Dünya Savaşında yeni bir sinir gazı üzerinde çalışan bilim adamları organofosforlu bir insektisiti parathionu buldular ve 1943 yılında pazara sundular. 1960 lı yıllarda başlayan bilimsel araştırmalarda DDT’nin farelerde karsinojenik olduğu belirlenmiş, 1971 yılında ABD de yasaklanmıştır. 1974-84 yılları arasında İngiltere’de gönüllü olarak terkedilmiş ve günümüzde tümüyle yasaklanmıştı.

Pestisitler;

A.Etkiledikleri canlı türlerine ve kullanım alanları göz önüne alındığında aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilirler.

 1. İnsektisitler: Böcekleri öldürenler

2. Rodendisitler: Kemiricileri öldürenler

3. Fungusitler: Mantarları öldürenler

4. Bakterisitler: Bakterileri öldürenler

5. Mitisitler: Keneleri öldürenler

6. Larvasitler: Larvaları öldürenler

7. Nematositler: Solucanları öldürenler

8. Akarisitler: Örümcekleri öldürenler

9. Mollusitler: Salyangozları öldürenler

10. Herbisitler: Yabancı otları öldürenl

B. Kimyasal Yapılarına göre sınıflandırılması aşağıdaki gibidir.

KLORLU HİDROKARBON YAPISINDAKİ İNSEKTİSİTLER

Temas ve solunum yolu ile etkilidirler.

1. DDT

2. Lindan

3. Aldrin

4. Endrin

Sağlık Bakanlığınca Ruhsatlı Organoklorlu insektisit bulunmamaktadır.

DDT,Dieldrin,BCH gibi insektisitler doğada kolayca parçalanmadıkları,canlıların yağ dokularında birikip besin zinciri yolu ile canlıdan canlıya(balıktan insana)intikal ettikleri için kullanımı kısıtlanmıştır.

 ASETİLKOLİN ESTERAZ İNHİBİTÖRLERİ

Organofosfatlı insektisitler:. Temas, sindirim ve solunum yolu ile etkilerini gösterirler.

Bu grup insektisitler, ergin, larva ve nimf dönemlerini kontrol ederler.

Kolinesteraz aktivitesini düşürmeleri en önemli özellikleridir.

Ruhsatlı Aktifler

Chlorpyrifos-methyl

Chlorpryfos

Malathion

Fenitrothion

Pirimiphos-methyl

Azemetiphos-methyl

Temephos

Karbamalı İnsektisitler Sindirim, temas ve solunum yolu ile etkilerini gösterirler.

Organofosforlular gibi kolinesterazı etkilerler

Bendiocarp

Propoxur

 PİRETROİT GRUBU İNSEKTİSİTLER

Bu grup doğal piretrinlerin alkol ve asit köklerinde yapılan değişikliklerle geliştirilmiştir..

Doğal olarak yetişen pire otunun(pyrethrin)sentetik versiyonlarıdır.Işığa karşı dayanıklı

sentetik piretroidler sentezlenerek 1975 yılından sonra böcek kontrolünde hızla kullanılmaya başlanmıştır.Sinir hücrelerini bloke ederek zehirlilik etkisini gösterirler.Temas ve mide zehiri etkilidirler. Sıcak kanlılara karşı toksik etkisi çok düşüktür. Memelivücudunda birikmeden dışarı atılır. Doğada kolayca parçalanabilirler. Özellikle ergin kontrolunda kullanılmaktadırlar.

Permethrin

Cypermethrin

Alfa-Cypermethrin

Cyphenothrin

D-Phenoyhrin

Resmethrin

Cyfluthrin

Beta-Cyfluthrin

Deltamethrin

Etofenprox

Botanic Esaslı İnsektisitler

azadirachtin

d-limonene

nicotine

pyrethrins

Piridinli İnsektisitler

Sistemik olup temas ve mide yolu ile etkilidirler.

Merkezi sinir sistemini etkiler.

İmidacloprid

Thiamethoxam

Pirazoller

Kısmen sistemik olup temas ve mide yolu ile etkilidirler.

Sinir sistemini etkiler.

Fipronil

b)Koru-Sanyasal Pestisitler:

Haşereleri toksik olmayan mekanizmalarla kontrol eden ve doğal olarak oluşan veya aynı özellikte sentetik olarak elde edilen maddelerdir.

1)Feromanlar: Haşerenin vücut dışında salgılanan çiftleşme,işaret,toplanma vb.enzimlere feroman denir. Feromanlar;cezbedici,uzaklaştırıcı,yakala-yıcı tuzaklarda Koru-Sanyasal etkili pestisit olarak kullanılırlar

2)Böcek Gelişim Düzenleyicileri(IGR)

a)Juvenil Hormon Analogları

b)Kitin Sentezi İnhibitörleri

>>Juvenil Hormon : Haşerenin iç salgı bezleri tarafından salgılanan büyüme ve deri değiştirme hormonlarıdır.Ergin öncesi dönemlerde larva ve pupa dönemlerinin belirli bir sırada gelişip evrimleşmesini sağlar.

1.devre larvalarda en yüksek oranda salgılanan bu hormon seviyesi her gömlek değiştirmede azalarak 4.devre larvalarda salgılama durur ve larva pupa evresine geçer.

Sentetik olarak elde edilen Juvenil hormon analogları larvaların bulunduğu ortama uygulandıklarında larvaların büyüme hormonlarını taklit ederler.

>Dışarıdan taklit edilen hormon seviyesi sürekli aynı kaldığı için larva

bulunduğu devreden bir başka devreye geçemez ve ölür. Örnek: Methopren,Priyproxfen

>>Kitin Sentezi İnhibitörleri: (Gömlek Değiştirmeyi Engelleyen Hormonlar)

Sivrisinek larvalarının dış derisi kutikula adı verilen kitin tabakası ile kaplıdır.

1.Devre larva kitin sentezi hormonunu yüksek oranda salgılayarak gömlek değiştirip 2.Devreye ve aynı şekilde kitin sentezi hormonu salgılaması ile 3. ve 4.devreye geçer.4.devrede kitin sentezi hormonu salgılanması durur ve larva pupa evresine geçer.

Larvaların bulunduğu ortama dışarıdan verilen kitin sentezi inhibitörü(kitin oluşumun engelleyen) larvaların gömlek değiştirdiği evrelere geçmesini engeller ve bulunduğu devrede ölmesine neden olur.

Örnek: Diflubenzuron,Triflumuron,Novaluron

Biyolojik Kökenli İnsektisitler

Bakteri toksinleri ve sporlarıdırlar.Mide yolu ile etkilidirler.Zararlıların biyolojisi,fizyolojisi ve davranışları üzerinde etkili olan maddelerin kullanımı ile biyolojik özelliklerinin deformasyona

uğratılması yoluyla etki gösteren biyolojik ajanlardır.Sivrisinek larva kontrolu için ruhsatlı bakteriler:

Bacillus thuringiensis H-14

Bacillus sphericus

Sınıflandırılmamış insektisitler

hydramethylnon, Cyclodiene İnsektisitler, aldrin, chlordane, dieldrin, endosulfan, endrin, pyridylmethylamine insektisitler, acetamiprid, imidacloprid, İnorganic insektisitler, borax, boric, acid, diatomaceous earth, silica gel.

Yağlar;

bitkisel yağlar,petrol yağları ve katran yağları olmak üzere üç grupta toplanırlar.Doymuş yağlar,stigmaları tıkayarak oksijensizlikten ölüme neden olur.Kabuklu bitler ile depidopter yumurtalarında etkilidirler.

Yüzey Gerilim ajanları ;

Su yüzey gerilim direncini düşürerek larva,ve pupaların su yüzeyine çıkmalarını ve solunumlarını etkileyerek ölümlerine neden olur.

3. RODENTİSİTLER Kemirgenleri yok etmede kullanılır. Bu kimyasallara örnek Brodifacoum,

Bromadiolane, Diphacinone gibi.....

4. SİNERJİSTLER : PBO

5. FUMİGANTLAR : Kloropikrin, Fosfin,Alümünyum FOSFİT

 Herhangi bir Pestisit’i hem ergin ve hem larvasit olarak kullanmayın.

Açık alan Uygulamalarında en az Formülasyondaki Öldürücü etkili madde oranında Sinerjist madde içeren formülasyonları tercih edin.

Rezidüel etkili Uygulamalar için Mikrokapsül (CS) WDG, SE, SC formülasyonları tercih edin.

Larvasit Uygulamalar için GR, BRİKET, TABLET MİKROKAPSÜL SUSPANSİYON KONSANTRE, formülasyonlar tercih edin.

İnsektisit Satın alırken aşağıdaki özellikleri göz önünde bulundurun.

Halk sağlığı amacıyla kullanılacak bir pestisitin ideal nitelikleri şöyle sıralanabilir :

 Hedef canlıya spesifik olarak toksik olmalıdır.

 İnsanlara zarar vermemelidir.

Ucuz olmalıdır.

 Kolay uygulanabilmelidir.

 Kolayca toksik olmayan maddelere dönüşebilmelidir.

 Yanıcı olmamalıdır.

 Korozif olmamalıdır.

 Patlayıcı olmamalıdır.

 Boyayıcı etkisi olmamalıdır.

Pestisit Terimleri :

A:AERASOL

AF:AKICI SIVI

AS:SULU SOLİSYON VEYA SULU SÜSPANSİYON

B:YEM

C: KONSANTRE

CM: KONSANTRE KARIŞIMI

CG:KONSANTRE GRANÜL

D:TOZ

DF: KURU AKICI

DS: ERİYEBİLİR TOZ

EC: EMÜLSİYON KONSANTRE

F: AKICI

G: GRANÜL

LC: LİKİT KONSANTRE VEYA LOW KONSANTRE

LV: GAZA DÖNÜŞEBİLEN

M-CS: MİKROENKAPSÜL

P: PELLET

RTU: KULLANMAYA HAZIR

S: SOLİSYON

SD: SUDA ÇÖZÜNEN TOZ

SG: SUDA ÇÖZÜNEN GRANÜL

SP: SUDA ÇÖZÜNEN TOZ

ULV: ULV ÇOK DÜŞÜK HACİM

WS: ÇÖZÜNÜR LİKİT

WSG: SUDA ÇÖZÜNÜR GRANÜL

WSL: SUDA ÇÖZÜNÜR LİKİT

WP: SUDA ISLANIR TOZ

WSP: SUDA ÇÖZÜNÜR TOZ

WDP: SUDA DAĞILABİLEN TOZ

SC: SUSPANSİYON KONSANTRE

EW: SUDA YAĞ SUBYESİ(EMÜLSİON AL İN WATER9

SRF: (SLOW RELASE FORMULATİON)ETKEN MADDEYİ YAVAŞ SALIVEREN

MOF: KARIŞABİLİR YAĞ FORMÜLASYONLAR

WDG: SUDA DAĞILAN GRANÜL

OF: Organik fosforlu

KB: Karbamat

PT: Sentetik Piretroid

DB: Doğal Piretrin

BGD: Böcek Gelişim Düzenleyici

S: Sinerjist

Adjuvant: Formülasyonda ıslatıcı,dağıtıcı,yapıştırıcı,eritici Stabilize edici görev yapan ve insektisidin biyolojik Etkisini ve stabilitesini artıran maddeler.

Akut Toksite: Ağızdan (Oral yolla) Deriden (Dermal yolla) Teneffüsle (Solunum yolu ile) Tek bir doz veya yüksek doza kısa süreli maruz kalmanın etkisi olarak tanımlanır. Akut toksisite denemelerinde baz alınan rakam LD 50- LC 50 değerleridir. LD 50 deneme hayvanlarının % 50 ‘sini öldüren doz anlamına gelir. LC 50 İnsektisitin 1 litre sudaki konsantresinin sucul canlıları öldüren doz anlamına gelir

melting point: Erime Noktası

boiling point: Kaynama Noktası

setting point: Katılaşma Noktası

• Hamam Böceği
• Karasinekler
• Pestisitler
• Sivrisinekler